Het ontmaskeringsessay als nieuw literair genre
Sinds de publicatie van Evi Aarens’ debuutwerk Disoriëntaties is er door verschillende commentatoren gespeculeerd over de vraag of er achter de naam van deze jonge dichter misschien iemand anders schuilgaat. Ondanks dat haar eigen essay weinig ruimte biedt aan haar biografie te twijfelen, zijn er inmiddels een aantal speculatieve theorieën in omloop over de al dan niet ‘ware identiteit’ van Evi Aarens.
Literatuurwetenschapper Jeroen Dera suggereerde in een open brief aan Evi Aarens dat ze wellicht een creatie is van de dichter Ilja Leonard Pfeijffer:
‘Zou je eigenlijk niet gewoon Ilja Leonard Pfeijffer zijn, vragen meerdere lezers zich inmiddels af? Als je van iemand een Europa-pentalogie zou verwachten, dan wel van hem. Met Idyllen heeft hij zijn epische vormvastheid ook majestueus bewezen. En dan al die geleerde verwijzingen in Disoriëntaties, tot Chrysostomos aan toe… Eva met de i van Ilja: dat is Evi.’
Dera overtuigt niet. Tien dagen later, in een open brief die nota bene ‘Een oefening in lezen’ heet, werpt Dera een hele reeks andere opties op tafel: ‘Zo blijkt bijna alle Wikipedia-informatie over jou afkomstig te zijn van ene Sonnettist,’ schrijft hij haar, ‘een pseudoniem waarachter duidelijk Bas Jongenelen schuilgaat – alle fiches op Bas! Maar er is ook een theorie die het zoekt in de kringen rond Het Liegend Konijn, tot de jonge Gentse alumnus Niels Vanwolleghem aan toe. Piet Gerbrandy kwam voorbij, Kees ’t Hart, Lieke Marsman nota bene, en – zoals gezegd – Ilja Leonard Pfeijffer.’
Ook anderen wijzen in de richting van de bard uit Genua: poëzierecensent Hans Puper toont op Meander Magazine enige overeenkomsten tussen Pfeijffers poëzieweekgeschenk Giro Giro Tondo en de sonnetten van Evi. Het feit dat zowel Aarens als Pfeijffer hun bewondering voor de antieke dichter Pindaros hebben uitgesproken, is wat Puper betreft de smoking gun.
Liliane Waanders analyseert in een onderhoudende blog de invloed van Lord Byron op Evi’s debuutbundel. Omdat ook Ilja Pfeijffer in zijn roman Grand Hotel Europa een aantal keer refereert aan Byron, wijst ook Waanders in Pfeijffers richting, al beseft Waanders dat haar bewijs nog niet erg sterk is. Ze concludeert:
‘Ik zet mijn speurtocht nog even voort, al heeft een quick scan van een groot aantal andere titels van zijn hand nog niets opgeleverd (aan het checken van mogelijk andere gegadigden die zich de schrijver van Disoriëntaties zouden mogen noemen – waaronder Bas Jongenelen, Piet Gerbrandy, Kees ’t Hart en Lieke Marsman, om maar een paar door Jeroen Dera genoemde namen te herhalen – kwam ik nog helemaal niet toe).’
Op het literaire weblog Tzum verscheen een uitvoerig essay van Ronald Ohlsen met de titel De vrouw van vele manieren – Over Evi Aarens en Ilja Leonard Pfeijffer. Hij vergelijkt Pfeijffer en Aarens in het licht van de antieke verhalen over migratie en de huidige vluchtelingenproblematiek, die in het werk van beide dichters een voorname plaats innemen. Ook Ohlsens conclusie is het citeren waard:
‘De vraag die met al deze bevindingen onbeantwoord blijft is of Evi Aarens Ilja Leonard Pfeijffer ook daadwerkelijk ís. Anders geformuleerd: moet of kan de dichter gelijkgesteld worden met zijn eventuele heteroniem? Als de jonge dichteres inderdaad aan Pfeijffers brein is ontsproten, kan in elk geval worden vastgesteld dat de naam Evi Aarens ondertussen al veel meer is dan een eenvoudig pseudoniem.’
Marthe van Bronkhorst heeft op de webstek van Hard//hoofd geen enkele inhoudelijke argumenten nodig. Naar aanleiding van Evi’s kritische beschouwing van de Gedichtenprijs schrijft ze: ‘Evi Aarens is een erudiete snob die anoniem haat (…) Een troll dus.’ Punt.
De Leidse dichter Ditmar Bakker schreef voor Neerlandistiek een wijdlopig essay waarin hij eveneens probeert aan te tonen dat Bas Jongenelen, waarschijnlijk samen met een collectief van anonieme dichters, schuilgaat achter het masker van Evi Aarens. De vijfduizend woorden, vijftien voetnoten en bibliografie met vijftig bronnen zullen niet veel lezers weten te overtuigen.
Op Twitter en Facebook doen weer andere theorieën de ronde. Manon Uphoff, Maartje Wortel, Arjan Peters, Arnon Grunberg, Christiaan Weijts, Marc van Oostendorp en Adriaan van Dis worden genoemd. Of is Evi Aarens een schrijversduo? Bestaat Evi Aarens misschien uit Robbert-Jan Henkes en Erik Bindervoet of uit het onwaarschijnlijke duo Coen Peppelenbos en Jeroen Dera? Een andere mogelijkheid is ten slotte dat Evi Aarens de geheime schrijversnaam is van Hunne Majesteiten Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima der Nederlanden, zoals twitteraar Wouter van der Land voorstelt.

Belangwekkende inzichten of onweerlegbare feiten hebben deze essays vooralsnog niet opgeleverd. Wijsheid is misschien alleen te vinden in de conclusie van Ronald Ohlsen:
‘[Evi Aarens] publiceerde niet alleen de geniale sonnettenkransenkrans Disoriëntaties, maar maakte haar eigenlijke debuut afgelopen jaar in Het Liegend Konijn met een canto (dat gek genoeg van veel minder talent voor vormvaste poëzie getuigt, wat er eventueel op zou kunnen duiden dat er meerdere dichters betrokken zijn bij de wording van Evi Aarens). Daarnaast houdt ze een eigen website bij en correspondeert ze met andere schrijvers en dichters. Op die manier heeft haar geestelijk vader of moeder een dichteres in het leven weten te roepen die in de Nederlandse literatuur een eigen plek verdient.’
Uitgeverij Cossee heeft aangekondigd in mei 2023 de roman Ik ga naar buiten om de tuin te zien te presenteren, geschreven door Evi’s voormalige docent en mentor Clovis E. van Wijk. De kans is aanwezig dat dit boek een nieuw licht op de zaak gaat werpen. ‘Zal het geheim ontsluierd worden?’
Disoriëntaties blijft ondertussen verkrijgbaar bij de betere boekhandel of is hier te bestellen.
